Kamiel Van Baelen heeft een straat.
Na een succesvolle lezing in de bibliotheek over de Turnhoutse schrijver-verzetsstrijder, kwam vanuit het publiek de vraag om méér te doen om mensen als hij te gedenken. Maar ‘mensen als hij’, dat zijn zo’n 50 gedeporteerde verzetsmensen en Joodse inwoners waarover het Stadsarchief informatie heeft verzameld. Het is niet mogelijk om hen allemaal een straatnaam te geven.

In het internationale project ‘Stolpersteine’ werd echter een bijzonder mooi alternatief gevonden, waarmee elk Turnhouts slachtoffer van het nationaalsocialisme een eigen, individueel gedenkteken krijgt. Op een plek bovendien die voor hem of haar betekenisvol is geweest.

Stolpersteine, ook bekend als struikelstenen, is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Het is een over geheel Europa verspreid monument voor de slachtoffers van het nationaalsocialisme.

‘Het zijn stenen met een messing plaatje die in de stoep worden gevoegd bij de laatste woning van de slachtoffers’, vertelt schepen van Archief & Musea Astrid Wittebolle. ‘De Duitse kunstenaar Gunter Demnig startte ermee in 1992, sindsdien heeft het project zich doorheen Europa verspreid. Elke steen draagt één naam. Bij de woonst van een gedeporteerd gezin leggen we dus verschillende Stolpersteine, zodat elk individueel lot apart in herinnering wordt gebracht. Je zal nergens letterlijk over de stenen struikelen, maar je gedachten zullen er ongetwijfeld even bij blijven haperen wanneer je eenmaal de betekenis kent.’

In overleg met 3 vrijwilligers die al onderzoek deden naar het lokale verzet en de Joodse slachtoffers, heeft het Archief een eerste selectie gemaakt van 15 personen. Daarbij werd geprobeerd om de verschillende Turnhoutse verzetsgroeperingen te vertegenwoordigen. Ook voor het Joodse gezin Bialer zijn de stenen in de maak. De teksten op de messing plaatjes van de Stolpersteine worden, zo mogelijk, van tevoren aan de nabestaanden voorgelegd. Onder de naam staan telkens het geboortejaar, de plaats en datum van de arrestatie of internering en de plaats en datum van overlijden of, in één geval in Turnhout, van bevrijding uit de kampen.

De eerste 15 Stolpersteine worden ingehuldigd op 12 mei 2024, tijdens de herdenkingsplechtigheid van de Tweede Wereldoorlog. De stenen van de overige slachtoffers volgen in de komende jaren. ‘Het Archief bereidt samen met de vrijwilligers aanvullend een brochure voor met de biografie van de vijftien mensen wier nagedachtenis we in ere willen herstellen’, besluit schepen Wittebolle. ‘Zo geven we hen niet alleen hun naam terug, maar ook hun hele persoonlijkheid. Een garantie om nooit te vergeten wat er is gebeurd.’

Foto
Maria Bialer (Berlijn, 1927) woonde tijdens de oorlog samen met haar vader, stiefmoeder en broer in de Korte Veldstraat 79. Op 28 juli 1942 werd het Joodse gezin geïnterneerd in Kazerne Dossin in Mechelen. Daar vertrokken ze op 4 augustus met het eerste transport naar Auschwitz. Maria werd samen met haar stiefmoeder Ilse Herz onmiddellijk na aankomst vermoord.
© ARA. Vreemdelingendossier nr. A311.399