De komende zes jaar beweegt er heel wat in, rond en voor het water in Vlaanderen. Met meer dan 1000 acties wil de Vlaamse overheid de waterkwaliteit verbeteren, water vol leven stimuleren en onze regio beschermen tegen droogte en overstromingen. 

Voor Turnhout gaat het o.a. om het aanpakken van volgende problemen:

• De waterkwaliteit van de Aa wordt sterk beïnvloed door de RWZI’s van Lichtaart, Turnhout en Oud-Turnhout, door de nog niet aangesloten huishoudens en door de landbouwsector. Ook de overstortwerking heeft een belangrijke impact op de waterkwaliteit. De massale aanwezigheid van macrofyten, wat de doorstroming belemmert, wijst op té voedselrijke omstandigheden ( o.a. stikstof en fosfor!). Sinds 2009 worden daarom frequentere kruidmaaiingen uitgevoerd op de Aa in het traject Turnhout tot aan de molen van Tielen. In de meer afwaarts gelegen trajecten wordt een gedifferentieerd maaibeheer toegepast.
• Hydromorfologisch knelt het schoentje harder. Na sanering van de vismigratieknelpunten kan aangenomen worden dat de longitudinale continuïteit goed is maar de bedding en de alluviale processen scoren globaal gezien matig tot slecht.
• De Grote Caliebeek kampt met een historische vervuiling met chroom ten gevolge van een voormalige leerlooierij te Oud-Turnhout. Het beschrijvend bodemonderzoek bracht een chroomverontreiniging aan het licht van het vaste deel van de bodem tot minstens 9 km stroomafwaarts de historisch bron. De waterbodem is tot de grens met Kasterlee verontreinigd. Samen met de nutriëntenvervuiling legt de chroomvervuiling ook een hypotheek op het natuurgebied Winkelsbroek.
• De Calievallei tussen Zevendonk en Tielen is één van de grootste veengebieden in de provincie Antwerpen; in totaal situeert zich hier een cluster van ca. 200 ha aan veen- of venige bodems (koolstof-hotspot).
  Uit ecohydrologisch onderzoek (2017) en recentere grondwaterpeilmetingen blijkt dat er duidelijk sprake is van habitatdegradatie en oxidatie van veen als gevolg van verdroging (drainage door de waterlopen), vooral in het centrale en zuidelijke deel van de SBZ. In de komende planperiode is een gerichte aanpak van deze verdroging noodzakelijk (herstel watersysteem in SBZ).
  Met name de zomerpeilen zakken veel te diep weg in het laagveengebied. En zo worden veengebieden i.p.v. koolstofopslaggebieden grote CO2-uitstoters!
• Grote delen van de vallei van de Aa zijn van nature overstromingsgebieden. In het verleden kon de Aa zonder problemen regelmatig buiten haar oevers treden. Halverwege de jaren ’30 werden veel meanders van de Aa doorgestoken. Tijdens de ruilverkavelingen werd de Aa verder rechtgetrokken en verbreed met als doel het water zo snel mogelijk af te voeren. De huidige structuurkwaliteit van de Aa is dan ook overwegend slecht en de van nature overstroombare gebieden komen in conflict met het huidige landgebruik dat niet is afgestemd op de fysische kenmerken van de waterloop en zijn vallei. Bovendien zorgt het verstedelijkt gebied Turnhout voor een verhoogde en versnelde afvoer (run-off) naar de Aa, hetzij rechtstreeks hetzij via zijwaterlopen. Na zware regenval ter hoogte van Turnhout kennen de laagste delen van de vallei van de Aa benedenstrooms Turnhout wateroverlast.
• Wateroverlast wordt vaak als knelpunt aangehaald maar ook de droogteproblematiek speelt alsmaar vaker. Naast frequentere en langer aanhoudende periodes van droogte tgv klimaatverandering, werken ook menselijke ingrepen deze verdroging in de hand. De rechttrekking, verbreding en verdieping van de Aa zorgden, zelfs na de plaatsing van stuwen om het water op te houden, voor een versnelde afvoer van het water en een algemene peilverlaging. Meer recent werd bij de aanleg van de vistrappen op de Aa een extra peildaling tot 20 cm gerealiseerd. Deze ingrepen hebben ook een invloed op het grondwater in de vallei. Ook de winning ( drinkwater!) van freatisch grondwater draagt bij tot een daling van de grondwaterstanden

De Grote versnelling wil deze problemen aanpakken met:

De verhoogde afvoer vanuit verstedelijkt gebied en de klimaatverandering indachtig, dient er prioritair ingezet op bronmaatregelen waarbij een verhoogde waterconservering in zowel stedelijk gebied als de open ruimte centraal staat. Niettemin zullen overstromingen steeds inherent deel uitmaken van een laaglandbeek zoals de Aa en dienen land(bouw)activiteiten rekening te houden met het fysisch systeem, inclusief het overstromingsregime.
Om overstromingen in landbouwgebied ten gevolge van deze piekdebieten vanuit het verstedelijkt gebied Turnhout te beperken, werden reeds heel wat maatregelen genomen om water bovenstrooms vast te houden en te bergen zodat piekdebieten afgevlakt worden, en de benedenstroomse gebieden meer ontlast worden[1]128. De komende jaren zal voor de Aa t.h.v.Turnhout en opwaarts op hetzelfde elan verder gewerkt worden als de voorbije jaren.
De stad Turnhout zet i.s.m. Aquafin NV verder in op de RWA-assen en het bufferen en vertraagd afvoeren van hemelwater. In eerste instantie zijn de rioleringsprojecten te Turnhout essentieel om versneld uit te voeren. Het is echter belangrijk dat niet enkel Turnhout maar alle gemeenten zich engageren voor een doorgedreven afkoppeling.
Volgens het Polarismodel van VMM wordt aan de reductiedoelstellingen (aandeel huishoudens) voor stikstof en fosfor voldaan wanneer alle reeds opgedragen saneringsprojecten worden uitgevoerd. Bij de verdere uitbouw van de saneringsinfrastructuur zal gefocust worden op de aanpak van vervuilingsbronnen met rechtstreekse impact op beschermde gebieden.
Opwaarts Turnhout wordt naar een afvlakking van piekdebieten gestreefd door de aanleg van het overstromingsgebied Aa te Oud-Turnhout.
De frequentere kruidmaaiingen zijn een tijdelijke end-of-pipe oplossing. Deze maatregel wordt voorlopig verder gezet totdat meer structurele oplossingen operationeel zijn en de nutriëntenproblematiek bronmatig is aangepakt. Prioritair wordt er gewerkt aan de verdere sanering van overstorten. De werking van de RWZI’s Oud-Turnhout, Turnhout en Lichtaart worden zoveel mogelijk aangepast richting een verder geoptimaliseerde fosforverwijdering.
Het omliggend landbouwgebied is herbevestigd agrarisch gebied. Een oeverzoneproject als brongerichte maatregel kan hier bijdragen aan een gezondere structuurkwaliteit, aan een oplossing voor oeverafkalvingen (o.a. ten gevolge van piekdebieten), aan een verhoogde nutriënten- en/of pesticidenbuffering en aan een verbeterde biologische en/of fysico-chemische waterkwaliteit. Ook meer beschaduwing remt de kruidgroei.

Meer info over de structurele maatregelen vind je hier (pdf)

Naast deze structurele maatregelen kan iedere burger ook zijn bijdrage leveren!

Ook jij speelt een belangrijke rol in die waterkwaliteit. Hoe zorg je ervoor dat er minder vervuilende stoffen in ons grond- en oppervlaktewater terechtkomen?

Alvast drie tips:

1. Vang regenwater op en hergebruik je afvalwater om je planten water te geven of je toilet door te spoelen.
2. Vermijd meststoffen en pesticiden. Al die chemische producten komen via het grondwater in de natuur terecht.
3. Het rioolputje is geen vuilnisbak. Wat je in de goot giet, komt vaak via de straatkolken terecht in de waterlopen in je buurt. Breng verf, olie en chemische producten dus naar het recyclagepark. En wees zuinig met schoonmaakproducten.

Iedereen wint bij een betere waterkwaliteit

Met een betere waterkwaliteit krijgen fauna en flora meer kansen. Er zijn minder zuiveringsstappen nodig om het water te gebruiken als drinkwater of in de industrie en de landbouw. En schone en veilige waterlopen zorgen voor een mooie en gezellige buurt.

Doe jij mee? Schakel samen met ons een versnelling hoger voor schoon, genoeg en veilig water.