Groen in binnenstad is nodig in elke wijk om onze klimaatdoelstellingen te halen schepen Marc Boogers en Astrid Wittebolle

Groene ruimte in de stad is cruciaal voor de geestelijke gezondheid van de bewoners. Stille, groene plekken zijn daarvoor heel belangrijk. Kerkhof Nazareth aan de Steenweg op Merksplas is zo’n plek in Turnhout, en in het stadshart is er het begijnhof, maar de andere kant van de stad heeft geen gelijkwaardige tegenhanger.

Daar wil het stadsbestuur iets aan doen, en de oude begraafplaats in de Kwakkelstraat biedt grote kansen. Ze is ruim 200 jaar oud en bestaat deels uit oude graven, maar deels ook uit een min of meer open terrein. De begraafplaats is als een oase, maar dan verstopt achter muren te midden van dichtbewoonde wijken. Het is onze bedoeling om de bestaande ingetogenheid te combineren met de voordelen van een modern natuurpark waar nog steeds de rust en stilte uitnodigend zijn. Doorheen het park besteden we aandacht aan biodiversiteit en de voorkeur gaat naar boom- en gewassoorten die van nature voorkomen in de Kempense natuurgebieden, dus vooral schrale vegetatie. Bomen zullen tegelijk dienstdoen als schaduwplekken. Op die manier houden we ineens rekening met het veranderende klimaat. Als we de natuur haar gang laten gaan, temperen we het hitte-eilandeffect van de bebouwing en verharding rondom. De aanpalende wijken zullen de verkoeling ervan ondervinden. We maken de kerkhofmuur gedeeltelijk open zodat het nieuwe park effectief deel uitmaakt van de omgeving.

Met respect voor de nabestaanden...

Vooraleer het park te realiseren, geeft het stadsbestuur alle nabestaanden de kans om (bijna) vervallen concessies te verlengen. Graven waarvan de concessie niet wordt verlengd, kunnen worden geruimd, zodat er extra ruimte komt voor het buurtpark. We maken een uitzondering voor graven met een historische waarde, voor kindergraven en voor de graven van oorlogsslachtoffers; die blijven zeker onaangeroerd. 

Aan elk graf apart plaatst het stadsbestuur een bordje met de mededeling dat de termijn (bijna) vervallen is. De bordjes worden geplaatst in oktober 2022 en blijven staan tot en met november 2023. We hebben de periode zodanig vastgelegd dat we twee keer Allerheiligen insluiten. Op die manier garanderen we dat zoveel mogelijk mensen de bordjes zullen zien. Iedereen krijgt de kans om de concessie te verlengen, maar bij graven die in slechte staat zijn, verbinden we daar wel de voorwaarde aan dat ze eerst hersteld moeten worden. Het criterium ‘veiligheid’ bepaalt of we een grafmonument al dan niet als verwaarloosd aanmerken: als de veiligheid van bezoekers of van andere graven in het gedrang komt, leggen we een restauratie op.

"Graven als lokaal historisch erfgoed" schepen Astrid Wittebolle

Het college van burgemeester en schepenen heeft verschillende mogelijkheden. Graven kunnen verwijderd worden, maar we bekijken ook of ze eventueel geschikt zijn om hergebruikt te worden voor nieuwe begravingen. We kunnen overwegen om een peterschap in te voeren voor graven die tijdelijk bewaard moeten blijven. Eerst en vooral echter werken we aan een lijst van graven met een lokaal historisch belang. Die beschouwen we als ‘klein onroerend erfgoed’. Alle graven op die lijst moeten we minstens 50 jaar bewaren en zelf onderhouden.
Om de erfgoedwaarde te bepalen, hebben we het bureau INTRO Cultuur & Media ingeschakeld. Hun funerair deskundige, dr. Tamara Ingels, begeleidt het monnikenwerk van enkele lokale vrijwilligers die er al mee bezig zijn de oudste graven gedetailleerd te beschrijven. Op basis daarvan zal zij dan een advies formuleren. Haar verslag zal overigens meer omhelzen dan de grafmonumenten ansich: zij maakt ook een erfgoedplan op voor de begraafplaats als geheel.

"Elkaar ontmoeten is één van de motto's van Groen Turnhout - dat kan dankzij publiek toegankelijk groen " voorzitter Veronique

‘We laten twee trajecten tegelijk lopen: nog terwijl we de vervallen concessies afhandelen, stellen we ook al een ontwerper aan voor het uiteindelijke buurtpark. Die moet de resultaten van de erfgoedstudie én onze vooropgestelde ecologische eisen verwerken in zijn voorstel. Omdat we een subsidiedossier hebben ingediend, liggen een aantal principes al vast: zo moeten straatbomen worden aangeplant in alle straten die grenzen aan de begraafplaats. En waar het mogelijk is, moet worden onthard om lokale infiltratie van regenwater te optimaliseren.